Zasady gry w piłkę ręczną - co powinieneś wiedzieć?

Piłka ręczna jest grą zespołową bardzo popularną w Polsce. Uprawiają ten sport zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Dowiedz się, na czym polegają zasady!

Zasady gry w piłkę ręczną - co powinieneś wiedzieć?

Piłka ręczna, w Polsce nazywana także szczypiorniakiem, to gra zespołowa, która w obecnej formie narodziła się pod koniec XIX wieku. Uprawiana jest na całym świecie, jednak zdecydowanie najpopularniejsza jest w Europie, i to właśnie drużyny ze Starego Kontynentu dominują w rozgrywkach na poziomie mistrzowskim. Sprawdź, jakie zasady obowiązują w piłce ręcznej.

Piłka ręczna – ogólne zasady gry

Piłka ręczna to gra, w której celem drużyn jest zdobycie większej liczby punktów od przeciwników. W szczypiorniaku możliwy jest remis i nie oznacza on automatycznie konieczności rozgrywania dogrywki. Dodatkowy czas gry pojawia się przede wszystkim w rozgrywkach pucharowych, kiedy o awansie do dalszej fazy decyduje wygranie spotkania.

Każdy mecz piłki ręcznej rozgrywają dwie drużyny, liczące maksymalnie 16 zawodników. Z tej liczby 7 graczy przebywa na boisku, chyba że dojdzie do wykluczenia. Zawodnicy występują na czterech pozycjach: bramkarza, obrotowego, rozgrywającego, skrzydłowego. Obrotowy gra na kole, a jego głównym zadaniem jest oczekiwanie na podanie piłki oraz rzut do bramki. Rozgrywających jest trzech: lewy, prawy i środkowy. Odpowiadają oni za budowanie akcji oraz strzelanie bramek z drugiej linii. Dwóch pozostałych zawodników gra odpowiednio na lewym i prawym skrzydle. Skrzydłowi wykonują zwykle rzuty z ostrego kąta i często rozpoczynają kontratak.

Kluczowe w piłce ręcznej są zasady: trzech sekund, trzech kroków i jednego kontaktu. Oznacza to, że gracz w posiadaniu piłki może ją trzymać tylko przez trzy sekundy, a po jej przejęciu wykonuje maksymalnie trzy kroki. Nie wolno przekładać piłki z ręki do ręki, tylko musi ona wcześniej dotknąć parkietu albo trafić do innego zawodnika.

Jak wygląda mecz piłki ręcznej?

Rozpoczęcie gry oznajmia gwizdek sędziego. Mecz trwa łącznie 60 minut. Podzielony jest na dwie połowy po 30 minut, a między nimi jest dziesięciominutowa przerwa. W rzeczywistości mecze trwają dłużej, ponieważ gdy dojdzie do przerwania gry, na przykład wskutek faulu, zegar zostaje zatrzymany. Jeśli mecz musi się zakończyć wynikiem rozstrzygającym, a drużyny uzyskały identyczną liczbę punktów, zarządzana jest dogrywka, 2 razy po 5 minut. Gdy i to nie przynosi rozstrzygnięcia, wykonywane są rzuty karne.

Spotkanie rozpoczyna się od środka boiska. Pierwszy ruch wykonuje drużyna, która wygrała piłkę po rzucie monetą. W momencie pierwszego podania stopa zawodnika rozpoczynającego grę musi dotykać linii środkowej, aż do czasu, gdy piłka opuści jego dłonie. Zawodnicy muszą przebywać na swoich połowach boiska nie tylko podczas początku meczu, ale również w trakcie wznowienia gry. Kiedy padnie gol, to drużyna, która go straciła, wznawia rozgrywkę rzutem ze środka boiska.

Do uznania gola potrzebne jest, żeby piłka przekroczyła linię bramkową pełnym obwodem i znalazła się wewnątrz bramki. Poza bramkarzem, rzutów mogą bronić także pozostali zawodnicy, jednak nie wolno im wchodzić na obszar pola bramkowego. Przekroczenie linii skutkuje rzutem wolnym dla przeciwnika, natomiast za wejście do pola bramkowego w czasie obrony dyktowany jest rzut karny.

Sędziowie w meczu piłki ręcznej

Na boisku przez cały mecz przebywa dwóch sędziów głównych. Ich zadaniem jest nadzorowanie przebiegu gry, sygnalizowanie złamania przepisów oraz rozstrzyganie sytuacji spornych. Poza nimi jest jeszcze sędzia stolikowy, który mierzy czas, zatrzymuje zegar i obsługuje tablicę wyników, oraz sekretarz przygotowujący protokół meczowy.

Co wolno zawodnikom w trakcie meczu? Czym jest gra pasywna?

Zawodnicy mogą dotykać piłki wszystkimi częściami ciała, z wyjątkiem stóp i podudzi. Piłkę można rzucać, kozłować, popychać, łapać, uderzać. Prowadzenie akcji ma na celu zdobycie bramki, ale zawodnicy nie mogą tego robić przez dowolnie długi czas. W szczypiorniaku zakazana jest bowiem gra pasywna, czyli przetrzymywanie piłki bez zamiaru oddania rzutu.

Grę pasywną sygnalizuje sędzia, podnosząc rękę, najczęściej po kilkunastu sekundach gry bez próby strzelenia bramki, i od tego momentu drużyna ma maksymalnie 5 sekund na oddanie strzału, w przeciwnym razie piłkę przejmie drużyna przeciwna. Bramkarz może bronić wszystkimi częściami ciała i jest zwolniony z przestrzegania przepisów dotyczących pozostałych zawodników, chyba że wyjdzie z pola bramkowego - po tym kroku obowiązują go takie same zasady.

Rzuty karne

W piłce ręcznej rzut karny odbywa się z odległości 7 metrów od bramki. Drużyna sama decyduje, kto go wykona, a jeden zawodnik może wykonywać wszystkie podyktowane w spotkaniu rzuty karne. Broniący się zespół może na ten czas zmienić swojego bramkarza. Rzuty karne dyktowane są przede wszystkim za wejście we własne pole bramkowe oraz interwencję niezgodną z przepisami. Zawodnik wykonujący rzut musi to zrobić w ciągu trzech sekund po gwizdku sędziego. Między rzucającym a bramkarzem nie mogą stać żadni inni zawodnicy, a dopóki piłka nie opuści ręki gracza wykonującego rzut karny, przeciwnicy muszą pozostać poza linią rzutów wolnych.

Zmiany zawodników

W piłce ręcznej obowiązują zmiany lotne i wolno je przeprowadzać w dowolnym momencie gry. Nie jest konieczne, aby na boisku bramkarz był zawsze obecny – jego wycofanie jest często stosowaną taktyką podczas gdy w osłabieniu, dzięki czemu drużyna atakująca po wykluczeniu jej zawodnika wyrównuje liczebną stratę w polu. Po wycofaniu bramkarza przeciwnik ma oczywiście prawo przechwycić piłkę i rzucić ją do pustej bramki. Zmiany przeprowadza się przeważnie po bramce jednej z drużyn. W drugiej połowie zespoły zmieniają strony boiska.

Boisko, piłka, stroje

W piłkę ręczną gra się w halach. Boisko do piłki ręcznej wykończone jest najczęściej drewnem albo tworzywem sztucznym, które zapewnia odpowiednią przyczepność, nie jest śliskie i nie ściera się wskutek ruchu zawodników. Wymiary boiska to 40 na 20 metrów. Dłuższy bok jest nazywany linią boczną, krótszy linią końcową. Część linii końcowej, która znajduje się między słupkami bramki, to linia bramkowa. Wzdłuż jednej linii bocznej wyznaczone są dwie linie zmian, każda po 4,5 metra, rozmieszczone symetrycznie na dwóch połowach boiska. Za tą linią boczną mieści się także ławka rezerwowych.

Pole bramkowe jest wytyczone ćwierćokręgami o promieniu 6 metrów – ich środki to miejsca ustawienia słupków. Łączy je linia równoległa do linii końcowej, oddalona o 6 metrów. Bramka liczy sobie 2 metry wysokości i 3 szerokości.

Piłka do gry wykonana jest z gumowej dętki, pokrytej zszytymi kawałkami skóry lub tworzywa sztucznego. Piłka nie może mieć błyszczącej i śliskiej powierzchni, a żeby lepiej trzymała się w dłoni, gracze używają podczas meczu specjalnego kleju. Obwód piłki, którą grają mężczyźni, ma 58-60 cm, piłka dla kobiet ma od 54 do 56 cm. Waga to odpowiednio 425-475 g dla mężczyzn i 325-400 g dla kobiet. Wielkość i ciężar piłki zmienia się także w zależności od kategorii wiekowej zawodników.

Z wyjątkiem bramkarza, cała drużyna ma jednolity strój, ważne jest przy tym, aby oba zespoły nie były ubrane zbyt podobnie do siebie. Klasyczny strój sportowy w szczypiorniaku to spodenki lub spodnie do piłki ręcznej i koszulki z numerem zawodnika, oraz dresy dla bramkarza. Podczas meczu nie wolno nosić kasków, masek ochronnych, okularów w twardych oprawkach, biżuterii.

Czego nie wolno robić? Wykluczenia w piłce ręcznej

W czasie gry zawodnicy mogą aktywnie się bronić oraz próbować przechwycić piłkę od przeciwnika. Handball to sport kontaktowy, ale nie wolno rywalom wyrywać lub wybijać piłki, wpychać ich do pola bramkowego czy zbyt agresywnie przeszkadzać. Indywidualnym błędem może być także złe kozłowanie oraz przekroczenie trzech kroków – po czymś takim piłka trafia do drużyny przeciwnej. Trzeba jeszcze uważać, żeby nie wejść za linię własnego pola bramkowego.

Za nieprzepisowe zagrania zawodnik otrzymuje upomnienie albo żółtą kartkę. Kolejną karą jest wykluczenie na 2 minuty, dyktowane za brutalny faul, niesportowe zachowanie, wielokrotne przeszkadzanie graczom. 2 minuty sędzia sygnalizuje podniesieniem palca wskazującego i środkowego, a gra zostaje zatrzymana do czasu zejścia ukaranego zawodnika. Za wyjątkowo poważne przewinienie lub trzecie wykluczenie 2 minut w ciągu meczu szczypiornista otrzymuje czerwoną kartkę i nie wraca na boisko do końca spotkania. Stosunkowo nowym rozwiązaniem jest niebieska kartka, za najcięższe przewinienia, jak na przykład uderzenie sędziego, za co grozi dyskwalifikacja na co najmniej jedno kolejne spotkanie.

Piłka ręczna kobiet

Ręczna to gra zespołowa, w którą grają także kobiety. Główna różnica między rozgrywkami to wielkość piłki – u kobiet jest ona mniejsza i lżejsza. Jeśli chodzi o same zasady dotyczące gry, to mecze wyglądają praktycznie tak samo. Po każdej stronie jest maksymalnie 7 zawodniczek na boisku, można dotykać piłki wszystkimi częściami ciała oprócz podudzia i stóp, a mecz trwa 60 minut. Po otrzymaniu piłki, zawodniczka nie powinna wykonać więcej niż trzech kroków, a strzał do bramki przeciwnika jest dopuszczalny z każdego miejsca, z wyjątkiem pola bramkowego.

Celem gry jest zdobycie więcej bramek niż drugi zespół. Mecz rozpoczyna drużyna, która wygrała rzut monetą. Trzymanie piłki jest możliwe przez jedynie 3 sekundy, po tym czasie zawodniczka musi wykonać jakieś zagranie. Po przejściu piłki całym obwodem linii bramkowej ogłaszany jest gol.

Popularność piłki ręcznej

Historia rozgrywek w piłkę ręczną sięga bardzo dawnych czasów, ale zbiór zasad gry, jaką znamy dziś, powstał nieco ponad sto lat temu. Jest bardzo popularny w krajach europejskich, zarówno jego wersja męska, jak i żeńska – pod względem oglądalności, szczypiorniak zalicza się do czołówki gier zespołowych. Za najbardziej prestiżowe uchodzą mistrzostwa świata, mistrzostwa kontynentu oraz rozgrywki na igrzyskach olimpijskich, w przypadku piłki klubowej najwyższym trofeum jest wygrana w Lidze Mistrzów. Za rozwój dyscypliny oraz organizację imprez mistrzowskich odpowiada IHF, czyli International Handball Federation.